De prachtige vervolgfilms Before Sunrise (1995), Before Sunset (2004) en Before Midnight (2013) zijn onlangs uitgebracht in een dvd-box. Het verhaal van Jesse en Céline, die elkaar als twintigers ontmoeten in een trein in Europa en besluiten samen uit te stappen in Wenen, is zo over een periode van 18 jaar te volgen.
Het meest verbazingwekkende van Before Sunrise, Before Sunset en Before Midnight is dat de films zo snel voorbij lijken te gaan. Als de aftiteling begint, denk je: hè, het was toch nog maar net begonnen? Dat is vooral opmerkelijk voor films waarin feitelijk weinig gebeurt, waarin non-stop gepraat wordt.
Julie Delpy, die één van de twee hoofdrollen vertolkt, zei eens dat ze tijdens de opnamen met de ellenlange dialogen dacht: wat hebben we ons toch op de hals gehaald? Die lange lappen tekst die zij samen met mede-hoofdrolspeler Ethan Hawke en regisseur Richard Linklater zo zorgvuldig had geschreven, moest ze daarna immers instuderen.
De geweldige dialogen zijn het niet zó geheime wapen van de Before-films. De Amerikaanse Jesse en Franse Céline, die elkaar als twintigers ontmoeten tijdens een Europese treinreis, weten elkaar (en de kijker) in hun voortdurende gesprek te boeien, te vermaken en te verrassen, waarbij grote statements over Het Leven en De Liefde zomaar afgewisseld worden met platte opmerkingen over seks.
Zo vertelt Jesse in Before Sunset dat hij enkele jaren daarvoor naar een trappistenklooster ging. ‘Ik dacht dat ze heel somber en streng zouden zijn, maar dat was niet zo. Ze lachten veel, waren gemakkelijk in de omgang’, zegt hij. Hij voegt eraan toe dat het zo verfrissend was om bij mensen te zijn die niet de hele tijd bezig zijn met het vergaren van geld, respect, bewondering. Dat is allemaal zó vermoeiend.
Jesse: You know, it’s exhausting to be one of those people yourself, you know? I mean, there I…there I am, right, you know, all greedy to be more spiritual, you know, I wanna be a better person, you know? You can’t escape.
Céline: I had this…this boyfriend of mine, many years ago, that wanted to be a Buddhist, and…so he went to Asia to visit some of those monasteries.
Jesse: Yeah, I thought about doing that, too.
Céline: Yeah, you should. I’ll tell you why. Ah, he was quite good looking, and, each time he went to one of those monasteries, a monk offered to suck his cock. (They both laugh.) True story!
Jesse: Well, it all comes down to that, doesn’t it? I mean, I think that’s why I really admire what you’re doing, you know?
Céline: What do you mean, sucking cock?
Jesse: Ah, NO. I was gonna say, uh…you know, you’re not detached from life. You know, you’re putting your passion into action.
Céline: Well, I try.
Eerlijk gezegd was ik vóór Before Sunrise niet zo’n fan van Ethan Hawke. Hij had iets aanstellerigs over zich, een acteur die te druk leek met acteren en niet oprecht overkwam. Hij bleef te veel Ethan Hawke en werd te weinig zijn personage. Later dwong hij meer en meer respect af met bijzondere rollen in bijvoorbeeld Tape en Gattaca. De praterige, ietwat neurotisch overkomende Julie Delpy was op voorhand evenmin een grote favoriet van mij.
Het was daardoor des te verrassender dat Before Sunrise, waarin deze twee continu in beeld zijn, slenterend door Wenen, eindeloos pratend, zonder dat er verder sprake is van een noemenswaardige plot, mij zo wist te raken. De romantiek van een jonge man en vrouw die bij hun eerste, toevallige ontmoeting een bijzondere zielsverwantschap ontdekken, is simpelweg onweerstaanbaar.
Before Sunset, waarin de twee elkaar na lange tijd weer terugzien, wist in een mum van tijd dezelfde romantiek weer op te roepen, ditmaal in Parijs. Jesse bleek inmiddels een (getrouwde) romanschrijver te zijn die een succesvol boek had geschreven over een toevallige maar hevige ontmoeting met een jonge vrouw. Waar Céline zichzelf uiteraard in herkende.
In Before Midnight hebben Jesse en Céline samen een tweeling en treffen we ze in Griekenland. Maar de rozengeur is niet zo bedwelmend meer en de maneschijn heeft iets onheilspellends gekregen – voor de romantiek komt even boeiend drama in de plaats.
Wat – naast de onnadrukkelijke maar knappe regie van Richard Linklater – de trilogie bijzonder maakt, is een belangrijk aspect dat er in de tweede en derde film bij komt: het tijdsverloop. Before Sunset (2004) speelt zich negen jaar af na die eerste ontmoeting in Before Sunrise (1995). Before Midnight verscheen in 2013, negen jaar na Before Sunset en ook het verhaal is weer negen jaar verder.
(Regisseur Linklater doet dit overigens vaker: in zijn nieuwe film Boyhood, opgenomen over een periode van twaalf jaar, wordt een jongen gevolgd van zijn zesde tot zijn achttiende; ook hier is Ethan Hawke in te zien.)
Deadline
Is in Before Sunrise een hele nacht samengevat in anderhalf uur, in Before Sunset volgen we de gebeurtenissen in real-time. Er ligt ook meer nadruk op tijd. Allereerst zijn Jesse en Celine niet zo jong meer als ze waren. De dood zit hen nog niet op de hielen, maar ze voelen wel de verkwiste negen jaar waarin ze elkaar niet gezien hebben. Celine is 32 en droomt ervan dat ze weer 23 is:
I had this funny…well, horrible dream the other day. I was having this awful nightmare, that I was 32, and then I woke up, and I was 23, so relieved! And then I woke up for real, and I was 32. Scary!
Ze hebben bijna geen minuut meer te verliezen. Letterlijk, want er is (heel slim) een concrete deadline in het scenario gestopt. Jesse, die als beroemde schrijver een promotiebezoek brengt aan Parijs, moet zijn vliegtuig halen. Het telkens maar uitstellen van zijn vertrek, van het afscheid van Céline, is een mooie running gag in de film.
In Before Midnight zijn de twee opnieuw negen jaar ouder. Bepaald niet stokoud, maar wel op de leeftijd dat ze beseffen dat de grote keuzes wel zo’n beetje gemaakt zijn. De grote vraag is dan of het de juiste keuzes zijn geweest. Jesse heeft ervoor gekozen naar Europa te verhuizen, maar mist zijn zoon Hank, die in Chicago bij z’n ex woont. Hij zou meer zeggenschap over de opvoeding willen hebben en zou het liefst teruggaan naar de VS. Céline heeft op haar beurt diverse opgekropte frustraties, bijvoorbeeld over haar huiselijke leven terwijl ze hunkert naar een interessantere baan – en naar de filosofische gesprekken die ze vroeger hadden.
Jesse en Céline, in 1995 nog ongebonden en tamelijk onbezorgd, zijn negen jaar later die onbezorgdheid kwijt. En weer negen jaar later zijn ze nog harder met de neus op de niet altijd even prettige feiten gedrukt. Er rijzen zelfs twijfels over de zielsverwantschap die eerder nog een rotsvast gegeven leek.
Met de tijd is ook iets anders veranderd. In de eerste twee films leidt het eindeloze gepraat van de twee tot (de belofte van) iets moois. In de derde film praten ze zich op een gegeven moment juist steeds dieper de afgrond in.
Breuk
http://www.youtube.com/watch?v=74j62BIIzp0
In een interessante beschouwing op de filmsite Alternate Takes schrijft James MacDowell dat de trilogie eindigt met een melodrama. En dat de eerste twee films, achteraf gezien, daar ook logisch naartoe leidden. De spanningen en conflicten die in Before Midnight uitmonden in een knetterende ruzie, zitten volgens hem eigenlijk al ingebakken in de relatie die we eerder zagen ontstaan. Het happy end van Before Sunset, waarin Jesse en Céline elkaar terugvinden, heeft als onherroepelijk gevolg het melodrama van Jesse’s scheiding en zijn gebroken gezin.
Ook wijst hij erop dat Céline maatschappelijk bewuster is dan Jesse en meer nadenkt over haar plek als vrouw in de maatschappij – en over haar plek in hun relatie. In Before Midnight is haar beschuldiging aan Jesse’s adres dat hij eigenlijk een macho is eerst nog speels, maar gaandeweg blijkt haar wrevel veel dieper te zitten. Zij verbindt de manier waarop hij met haar omgaat al gauw met eeuwen van vrouwenonderdrukking, iets dat hij makkelijk wegwuift. Maar haar woede gaat niet zo snel weg.
Het is ook Céline die in Before Midnight lijkt aan te sturen op een breuk, of in elk geval die mogelijkheid heel reëel vindt. Dat idee is tamelijk schokkend voor wie graag meeging in de romantische idylle van Before Sunrise en Before Sunset. Maar Linklater, Delpy en Hawke helpen de kijker uit de droom: die idylle bestaat niet, kan misschien wel niet bestaan. Het leven is geen sprookje.
Hawke zei het in een interview met The Guardian zo: ‘De eerste film gaat over hoe het kan zijn, de tweede over hoe het had moeten zijn. Before Midnight gaat over hoe het is.’
Delpy ging in dat artikel in op de suggestie dat het geen toeval is dat de derde film zich afspeelt in Griekenland, waar de ruïnes te zien zijn van een glorieus verleden, dat steeds verder uit zicht raakt. ‘Je zou kunnen zeggen dat deze film de eerste verbrijzelt, de droom kapotmaakt. Maar is het ergens niet optimistischer om te laten zien wat erna gebeurt? Before Midnight gaat over de problemen van samen zijn. Misschien vind je dat deprimerend, omdat je de idealistische fantasie wilt houden van een liefde die onhoudbaar is. Of je zet je tanden op elkaar en gaat verder. Dat is voor mij niet het vernietigen van de eerste film. Het is erop voortbouwen. En ja, het lijkt een beetje op dit land. Het is gebouwd op ruïnes en zit in de problemen. Maar het gaat door, het overleeft. Je moet gewoon blijven bouwen.’
Je zou soms vergeten dat elk van de films maar een momentopname laat zien. Cruciale momenten in de relatie van Jesse en Céline, dat wel. Maar de dag die volgt op de tumultueuze avond in Before Midnight zien we niet. Gaan ze gewoon door met hun leven, of is er iets veranderd?
Zo hebben Linklater, Delpy en Hawke het voor elkaar gekregen dat je je steeds sterker emotioneel betrokken voelt bij twee personages die je telkens maar kort ziet. Over wie je onwillekeurig gaat speculeren: neemt Céline de baan die ze zo graag wil of gaan ze toch samen verkassen naar de VS? En, je houdt je hart vast: gaan ze het samen redden?
Misschien blijft het wel voor eeuwig speculeren. Of er een vierde deel komt, zeggen de makers zelf nog niet te weten – of ze willen het niet zeggen natuurlijk. Het is afwachten. Aftellen naar 2022.
De dvd-box van Before Sunrise, Before Sunset en Before Midnight is in Nederland uitgebracht door Wild Bunch.
© Schift, juni 2014
Wees de eerste om te reageren