Het vreemde fruit van Kanye West – Schift

Mooie herinnering: Jeffrey Lee Pierce die een concert van The Gun Club begint met een a-capella gezongen Strange Fruit, beroemd gemaakt door Billie Holiday. Zijn even onvaste als intense stem voegde zo mogelijk nog meer drama toe aan het lied over gelynchte zwarte mannen die aan bomen zijn opgehangen, als vreemd fruit, bloed op de bladeren en bloed aan de wortel.

Strange Fruit, dat de inspiratie vormde voor romans, gedichten, toneelwerken en waar het Britse Strange Fruit Records naar genoemd is, is vaak gecoverd. De versie van Nina Simone duikt als verrassende sample op in Blood On The Leaves, een nummer op het nieuwe album van Kanye West. Een vlammende aanklacht tegen racisme en slavernij? Niet bepaald.

Bitter

Billie Holiday, die Strange Fruit opnam in het voorjaar van 1939, was niet schrijver van het lied en ook niet de eerste die het zong. De tekst was een gedicht dat een leraar uit New York, Abel Meeropol (die het pseudoniem Lewis Allan hanteerde), schreef als protest tegen lynchpartijen.

Hij had een foto gezien van twee mannen die in Indiana aan een boom werden opgeknoopt. Onder de titel Bitter Fruit werd het in 1937 gepubliceerd in een vakbondsblad, The New York Teacher. Nadat hij het op muziek had gezet, werd het in New York een bekend protestlied.

Toen Billie Holiday het hoorde en in haar repertoire opnam, wilde haar platenmaatschappij eerst niet dat zij het opnam. Het werd daarom op een ander label uitgebracht. Het zou haar succesvolste plaat worden. Terecht – haar ingetogen, fraai gezongen versie blijft indrukwekkend. Er klinkt afschuw en verdriet door in haar stem over de ‘black bodies swinging in the southern breeze’ met hun ‘bulging eyes and twisted mouth’. Haar versie doet recht aan de schokkende woorden:

Scent of magnolia, sweet and fresh

Then the sudden smell of burning flesh

Meeropol zei later dat Holiday het bittere en schokkende van het lied naar voren wist te brengen, zoals hij het bedoeld had. Strange Fruit groeide uit tot één van de lijfliederen van de Amerikaanse burgerrechtenbeweging. Eind 1999 riep TIME het uit tot ‘song van de eeuw’. Volgens het Britse blad Q is het één van de weinige songs die echt de wereld veranderd hebben.

De versie van Holiday is later niet meer overtroffen, al zijn er wel fraaie versies gemaakt. De bluesy vertolking van Josh White bijvoorbeeld. Een zanger die er in de jaren vijftig van beschuldigd werd dat hij een communist zou zijn. Naar verluidt werd hij soms door nachtclubbezoekers mishandeld als hij Strange Fruit zong – zoals het ook geregeld verzet opriep als Holiday het bij optredens zong. (Naar eigen zeggen werd Holiday een stadje in Alabama uitgejaagd toen ze het wilde zingen.)

Luister naar de versie van Josh White:

Strange Fruit is de afgelopen decennia door Jan en alleman gecoverd, zoals UB40 (in hun begintijd, dus gelukkig niet zo glad als ze later klonken), Sting (jazzy, weinig op aan te merken), Tori Amos (vier lange minuten), Cocteau Twins (wel érg dramatisch), Twilight Singers (slepende rockversie), Siouxsie and the Banshees (met strijkers en hoempa-orkest, mooi gezongen), Jeff Buckley (met een lange instrumentale aanloop) en John Martyn (sfeervol bluesy). Op het album Verve Remixed is de remix te horen die Tricky maakte van het origineel, die er eigenlijk weinig aan toevoegt.

De versie van Siouxsie and the Banshees:

Eén van de eerste en nog altijd mooiste versies die ik hoorde was die van de Engelse zanger Robert Wyatt, die begin jaren tachtig een serie singles uitbracht met covers. Zoals zijn verrassende, prachtige bewerking van Chic’s At Last I Am Free.

Zijn Strange Fruit begint met een statig, beetje eerie orgel, waarna een losjes dartelende piano en een zware, diepe contrabas een ingetogen, eerbiedige sfeer neerzetten. Maar het is vooral de hoge, kwetsbare stem van Wyatt die deze versie bijzonder maakt.

Luister naar de vertolking van Robert Wyatt:

Woede

Kanye West samplet dus niet de versie van Billie Holiday, maar die van Nina Simone uit 1965. Waarschijnlijk omdat Simone kwader klinkt dan Holiday, haar vurige vertolking past meer bij zijn opgewonden raps.

Het verdriet van Holiday is bij Simone omgezet in woede. Nina Simone noemde Strange Fruit in een interview ‘zo ongeveer het lelijkste lied dat ik ooit heb gehoord’. Voor haar ging het over de ‘ugliness’ van het conflict tussen blanken en zwarten in de VS, over het gewelddadige ervan.

Luister naar Nina Simone’s vertolking:

In een ander nummer op zijn nieuwe album Yeezus, New Slaves, over hedendaags racisme, verwijst Kanye ook al naar Strange Fruit: ‘I see the blood on the leaves / I know that we the new slaves’.

Blood On The Leaves begint met de gesamplede stem van Nina, die een hogere toonhoogte heeft gekregen en daardoor een beetje gek klinkt: ‘Strange fruit hanging from the poplar trees / Blood on the leaves’. Als West begint te rappen, horen we haar zo nu en dan ‘breeze!’ roepen.

Anders dan New Slaves lijkt Blood On The Leaves merkwaardig genoeg níet over racisme te gaan. Het gaat over bitches die Kanye omringen en allemaal iets van hem willen, en (waarschijnlijk) over een ex die advocaten op hem afstuurt als de relatie voorbij is en geld van hem wil.

‘We could’ve been somebody’, constateert Kanye bitter. En verderop:

Remember we were so young 

When I would hold ya

Before the blood on the leaves

(..) Something strange is happening

De gesamplede tekstregels uit Strange Fruit komen zo in een heel andere context terecht.

Het heeft bijna iets blasfemisch om zo’n beladen lied op deze manier te gebruiken. Maar het past wel bij de confronterende, ontregelende stijl van West, waardoor het op een rare manier toch werkt. Ik ben alleen wel heel benieuwd wat Billie en Nina ervan hadden gevonden.

© Schift juli 2013