Een vijf uur durende monoloog over alles en iedereen – Schift

Deel 3 in de serie Ontmoetingen met Reve: organisator Louis Behre van Crossing Border over zijn contact met Gerard Reve en diens partner Joop Schafthuizen rond de optredens op het festival.

Het was magisch, kan ik me herinneren, het optreden van Gerard Reve op het Crossing Border-festival in 1998. Reve las voor de ‘lieve jongens en meisjes’ een selectie uit zijn Verzamelde Gedichten voor en vertelde er soms iets over. Mooi, ontroerend, vaak ook erg grappig (met aankondigingen als ‘dit gaat niet over dieren, maar het heet wel Apologie’). De volle PWA-zaal (ruim 2000 bezoekers) van het Nederlands Congres Centrum in Den Haag hing aan zijn lippen.

Het was een doorslaand succes, maar het had weinig gescheeld of het hele optreden was niet doorgegaan, vertelt organisator Louis Behre.‘Ik had Nick Cave op een voorlopige lijst staan van artiesten die zouden optreden, ik dacht wel dat dat ging lukken’, zegt Behre. ‘Maar het ging niet door. Toen kreeg ik een brief van Joop Schafthuizen: ‘We denken niet dat we komen, we zijn allebei zo teleurgesteld dat die knappe mooie jongen van Nick Cave niet in het festival zit, dat ik denk dat we af moeten zeggen’. Toen heb ik ze opgebeld en heb geprobeerd het recht te breien. Ik heb op het gemoed van Joop ingespeeld: dat er al heel veel kaarten voor Reve verkocht waren, dat hij zijn fans niet in de steek kon laten. Uiteindelijk is alles in orde gekomen.’

Het was volgens de organisator een ongebruikelijke afzegging. ‘Meestal haken mensen af omdat ze geen zin hebben, of omdat ze te weinig geld krijgen. Nee, het was omdat die mooie jongen niet kwam.’

Het was de tweede keer dat Reve op Crossing Border optrad. Hij was in 1994 ook op het festival geweest. Optredens van Reve waren toen al schaars aan het worden. Behre denkt wel te weten waarom de Grote Volksschrijver voor zijn festival koos. ‘Ik heb een brief geschreven, gericht aan Joop, omdat ik wist dat het via hem geregeld moest worden. Ik schreef dat ik een grote bewonderaar van het werk van meneer Reve was en hem graag op Crossing Border zou willen. Maar, schreef ik, ik moet erbij zeggen: ik ben ook gewoon een arbeidersjongen die dit doet, en niet een of andere intellectueel die van alles van u wil weten – wat ook waar was. Toen belde hij op: ‘Met Joop!’ Ik begreep eerst niet wie het was. Hij zei dat ze de brief ontvangen hadden en Gerard het echt heel erg leuk vond dat hij uitgenodigd werd. Het ging van een leien dakje.’

Tijdens een ontmoeting met Schafthuizen werd alles van tevoren doorgenomen. ‘De enige wens die hij had, was dat hij met een auto gehaald werd. Het hoefde geen taxi te zijn. Een medewerker van mij is met een gewone auto naar Gerard en Joop gereden en heeft ze opgehaald en de volgende dag weer naar huis gebracht. Omdat ze het een leuke jongen vonden, werd hij bij ze thuis uitgenodigd en ging hij met 15 gesigneerde boeken naar huis.’

Compliment

Reve stond in ’94 op een podium in het Haagse Filmhuis, één van de festivallocaties. Behre: ‘Hij logeerde in het hotel aan de overkant, waar alle artiesten altijd zaten. Toen hij wegging, kwam hij uitgebreid gedag zeggen. Hij zei: ‘Ja, meneer Behre, ik moet u echt een heel groot compliment geven, want het is een heel erg schoon hotel. Want ik heb met mijn hand achter de verwarming gevoeld en daar zat geen enkel stofje achter.’ Toen kreeg ik een handgeschreven gedicht, dat hij ‘s nachts nog geschreven had, met een kroontjespen.’

In de aanloop naar het festival van 1998 ging Behre bij Reve en Schafthuizen op bezoek in Machelen-aan-de-Leie, samen met Thom Hoffman. ‘Ik kende Thom heel goed en hij was sinds zijn rollen in de verfilmingen van De Vierde Man en De Avonden zeer bevriend met ze’, verklaart Behre. ‘Het huis leek wel een museum. Joop was erg thuis in de Polynesische kunst. Als je de slaapkamer in liep, zag je ergens in de hoek een bed staan, verder zag je alleen maar prachtige kunst.’

‘We wilden maar een uurtje gaan, maar uiteindelijk zijn we daar tot zeven uur ‘s avonds gebleven. We gingen lunchen. Dan kwam Joop dus: ‘Wolf, wil jij ook twee boterhammetjes?’ ‘Ja, Matroos, maar zonder tomaat, want je weet, dat lust ik niet.’ Zo gingen de gesprekken tussen die twee, van die gesprekken die ze al een miljoen keer gevoerd hadden.’

‘Toen we binnenkwamen, was het één uur. Er werden wat beleefdheden uitgewisseld. Toen ging Gerard Reve vertellen en we kwamen er de hele middag niet meer tussen. Hij heeft ongeveer vijf uur lang een monoloog gehouden over alles en iedereen, van Gerrit Kouwenaar tot de mensen waar hij een hekel aan had. Ik kan me ze allemaal niet meer herinneren, het zullen er ongetwijfeld heel veel zijn geweest. Joop heeft nog een foto van ons gemaakt, aan de gedekte tafel met broodjes, die heb ik laten inlijsten.’

Nog even terug naar Reve’s eerste Crossing Border-optreden, waarbij een incident voorviel dat later door Vrij Nederland als volgt werd beschreven:

‘In 1994 laat Gerard Reve een sterke indruk achter op Crossing Border. Of eigenlijk, zijn levenspartner Joop Schafthuizen. Als die de Duitse schrijver Andreas Sinakowski in het oog krijgt, stormt hij op hem af, slaat hem met een vuistslag tegen de grond en gaat op zijn hoofd staan. Had Sinakowski maar niet zo’n flirterige briefwisseling met zijn Gerard moeten onderhouden.’ (De Duitser die een roman schreef over zijn Stasi-verleden was bevriend geraakt met Reve en bracht in 1993 het boek Het wit in het oog van de tijger. Brieven aan Gerard Reve uit.)

Gevraagd naar het waarheidsgehalte van dit verhaal zegt Behre: ‘Klopt, ik was erbij. Daarna durfde Sinakowski zich niet meer te vertonen. Zodra hij Joop zag rende hij weg.’

© Schift, augustus 2013